Op zoek naar ontwikkelingsruimte

'Onder het oude systeem (de Utrechtse salderingsbank) kan ik nu nog een aanvraag voor ontwikkelingsruimte indienen, omdat het een uitbreiding zonder toename van stikstofdepositie betreft', legt de melkveehouder uit. 'Ik verschuif alleen van de ene diersoort naar de andere. Ik heb een kalverstal op vergunning en kan nu, door deze te slopen, de nieuwe ook op vergunning krijgen.' Dat hij zijn kalveren de deur uit heeft gedaan, had hij al eerder besloten. 'Twee takken van sport kosten veel tijd en energie.'
In 2001 nam Van Schaaik het melkveebedrijf over van zijn ouders. In 2007 liet hij een nieuwe ligboxenstal bouwen. In 2008 was die vol en sindsdien melkt hij 80 tot 90 koeien. Het jongvee vanaf één jaar laat hij op een ander bedrijf opfokken. In de machineberging heeft de melkveehouder zeventien plekken gecreëerd voor zijn droge koeien. De huidige ligboxenstal kan hij intern nog wat verbouwen, waardoor hij 110 koeien kan melken. Het enige is: voor zijn ligboxenstal heeft hij nog geen Natuurbeschermingswetvergunning.
Dat heeft te maken met verschillende aspecten, waar meer Utrechtse veehouders tegenaan lopen. Ten eerste is er De Horde, een gebied van 17 hectare dat in 1989 is aangelegd als nieuwe natuur. Het ligt op 2 kilometer van het bedrijf van Van Schaaik. In de wet is toentertijd opgenomen dat nieuwe natuur 'geen schaduwwerking' mocht hebben op omliggende veebedrijven.
Toen ter sprake kwam dat De Horde in de uiterwaarden van de Lek eventueel een extra Natura 2000-gebied zou worden, ging LTO Noord Zuidwest-Utrecht in verweer. De afdeling diende een zienswijze in en stapte eind 2013 naar de Raad van State. Het ging immers om nieuwe natuur en nieuwe natuur van na 1988 is wettelijk nooit als verzuringgevoelig aan te merken.
'Het hele proces was een rare gang van zaken', vertelt Van Schaaik, ook LTO Noord-bestuurder. 'Een ambtenaar gaf namens de staatssecretaris aan dat het gebied aangewezen moest worden als Natura 2000-gebied, omdat er een plantje voorkwam dat op nog maar op 100 hectare in Nederland groeide. Dat bleek niet waar te zijn. Het plantje kwam op 500 hectare voor. Daardoor was er geen noodzaak om het gebied als Natura 2000-gebied aan te wijzen.'
De rechter vond deze wijziging van feiten niet professioneel, maar ging er wel in mee. De Horde werd aangewezen als Natura 2000-gebied. 'Hij besliste louter om ecologische redenen. De economische redenen moesten maar behandeld worden bij het opstellen van de beheerplannen. Hierdoor krijg je natuurlijk een heel eenzijdig beleid en het resultaat is niet goed voor de omgeving. Want wie anders gaat het landelijk gebied onderhouden als wij boeren geen ruimte meer krijgen?'
Een tweede aspect is de beëindiging van de Utrechtse salderingsbank. 'De bank heeft lange tijd goed gewerkt', stelt de LTO Noord-bestuurder. 'Er zijn veel vergunningen verleend, totdat de MOB bij de Raad van State ging procederen en de MOB in alles in het gelijk werd gesteld. De provincie heeft aanwijzingen van de Raad van State opgevolgd, ze heeft vergunningen willen verlenen, maar die aanwijzingen zijn in een later proces weer als onvoldoende beschouwd door de Raad van State, waardoor de geplande vergunningverleningen zijn ingetrokken.'
De interim-uitbreiders zijn hierbij het grootste slachtoffer geworden, stelt hij. 'Omdat Provinciale Staten hebben besloten dat nieuwe aanvragen als eerste verleend mochten worden en de interim-uitbreiders daar achteraan kwamen, zijn zij in veel gevallen niet geholpen. Met name in West-Utrecht was dit het geval. Ik weet dat de provincie haar best heeft gedaan, maar de ontevredenheid onder boeren overheerst. We zijn drie jaar verder na de oprichting van die stikstofbank.'

Verbetering

Of de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) verbetering brengt voor de Utrechtse veehouders, daar is Van Schaaik nog niet heel zeker van. 'De salderingsbank maakte een uitwisseling op bedrijfsniveau. De PAS kijkt naar een gebied in zijn totaliteit. Een makkelijker systeem zou je denken, maar ook hier geldt: hoe dichter je bij een Natura 2000-gebied zit, hoe minder depositie je kan hebben, hoe sneller je door je ontwikkelruimte heen bent.'
Zelf gaat de melkveehouder verder met de sloop en herbouw van zijn oude kalverstal. Maar ook voor hem geldt dat eerst de oude situatie vergund zal moeten worden, voordat hij iets nieuws kan beginnen. 'Ik wil eerst in het oude recht nog een iets te beperkte Natuurbeschermingswetvergunning aanvragen en later via de PAS de rest. Met de PAS zijn we net een nieuw pad ingeslagen, dus laten we daar eerst ingaan en kijken wat we tegenkomen.'