Stikstofgesprek: 'Zodra wij vinger uit dijk trekken, volgt golf van rechtszaken'

Aanleiding is een geschil tussen provincie Noord-Brabant en milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB). Dat ontstond nadat de provincie al dan niet terecht verzoeken van MOB had afgewezen om vergunningen van negen veehouders in De Peel en de Kampina in te trekken. De zogenoemde piekbelasters op de natuurgebieden moeten in de ogen van de milieuorganisatie hun stikstofemissie drastisch terugschroeven.

De rechtbank Oost-Brabant droeg de partijen dit voorjaar op om met elkaar om tafel te gaan om een reductieplan te maken. Pluimveehouder Frank Rooijakkers uit Asten is een van de ondernemers wiens vergunning aan een zijden draadje hangt. En wel die van de locatie in Helenaveen, met 30.000 vleeskuikenmoederdieren. De uitstoot bedraagt 3 mol, en slaat deels neer in het nabijgelegen Natura 2000-gebied Deurnsche Peel, op de grens van Noord-Brabant en Limburg.

Te veel, stelt MOB met een verwijzing naar de Europese Habitatrichtlijn, die in Nederland is opgenomen in de Omgevingswet. 'Daarin staat dat het legitiem is om een vergunning in te trekken als de natuurdoelanalyse niet wordt gehaald', weet Rooijakkers. 'Wel raar, want voor de locatie in Helenaveen heb ik dus gewoon een vergunning. Daarom begon ik dit proces ook vol vertrouwen. Maar nadat ik me ben gaan inlezen in de materie, schrok ik heel erg van de huidige wetgeving en de mogelijke gevolgen.'

Rooijakkers moet 85 procent in emissie omlaag, zo eist MOB. In mei 2026 moeten de reductieplannen van de veehouderijen gerealiseerd zijn, zo oordeelde de rechtbank dit voorjaar. 'Die termijn van een jaar is natuurlijk ridicuul', reageert Rooijakkers beduust. 'En ik kan geen geld lenen bij de bank zolang mijn vergunning op het spel staat.'

Daarom verwacht Rooijakkers dat de provincie al dan niet via een subsidieregeling meebetaalt. 'Ik heb plannen voor mijn bedrijf, en kan die natuurlijk best bijsturen. Maar het kan er bij mij niet in dat die stal in Helenaveen zo'n impact heeft op de Deurnsche Peel en dat de situatie zoveel verbetert als ik daar geen kippen meer heb lopen.'

Mocht MOB voet bij stuk houden en de rechter meekrijgen, dan dreigt Rooijakkers zijn locatie in Helenaveen te moeten sluiten. In dat geval dreigt een hausse aan nieuwe procedures van MOB, denkt de pluimveehouder. 'Inderdaad, precedentwerking. Ik heb het gevoel dat wij onze vinger in de dijk aan het steken zijn. Zodra we die eruit trekken, volgt een golf van rechtszaken over intrekkingen van vergunningen.'

Het eerste gesprek met MOB en de provincie maakte Rooijakkers niet minder ongerust. Hij zat in het provinciehuis aan tafel met zijn advocaat, vijf juristen van de provincie, iemand van de Omgevingsdienst en Johan Vollenbroek met zijn advocaat namens MOB.

'Ik wil ervoor gaan en via innovatie de uitstoot zoveel mogelijk terugdringen', zegt Rooijakkers. 'Maar MOB heeft maar één doel: een emissiereductie van 85 procent. Pas dan zullen ze hun bezwaar op de vergunning intrekken. En de provincie zei tijdens het gesprek niet veel. Ik vond het meer een mededeling dan een gesprek.'

Rooijakkers vindt dat de provincie zich veel te passief opstelt in het proces. 'Ik had de hoop dat de provincie meer zou meedenken in oplossingen, maar ik sta er voor mijn gevoel redelijk alleen voor. De provincie pakt haar verantwoordelijkheid niet, terwijl het een rechtszaak van MOB tegen de provincie is. Wij zijn het slachtoffer.'

Luchtwasser plaatsen

De pluimveehouder wil best stappen zetten, zo zegt hij zelf. 'Ik snap dat er iets moet gebeuren. We zijn aan het onderzoeken wat de mogelijkheden zijn en wat voor investeringen ze vergen. Uiteindelijk zal er een luchtwasser moeten worden geplaatst, want daarmee maak je de grootste klap. Ik zoek samen met mijn adviseur naar alternatieven, ben veel in gesprek met leveranciers van onder meer luchtwassers en heb me verdiept in de wetgeving.'

Het kost de ondernemer zoveel tijd dat hij een extra medewerker heeft aangenomen. 'Ik ben er echt dagelijks mee bezig, maar ik verzorg veel liever de kippen. En het vreet aan me dat ik mogelijk moet stoppen op die locatie. Dit kost ontzettend veel energie.' Toch blijft Rooijakkers positief: 'Ik ben heel strijdbaar. Het is een zware strijd, maar toch denk ik nog steeds dat we daar kippen kunnen blijven houden.'

MOB-voorman Johan Vollenbroek wil niet veel kwijt over de gesprekken. In een schriftelijke reactie geeft hij aan dat de gesprekken 'met respect voor elkaars standpunt' worden gevoerd. De voorzitter benadrukt dat het proces voor De Peel pas het begin is, en dat er nog veel meer intrekkingsverzoeken volgen. In verschillende provincies heeft de organisatie al een stapeltje van deze verzoeken ingediend.

Daarnaast stelt Vollenbroek dat de provincie 'niet echt vlot' is met dit proces. Hij verwijst naar de tussentijdse uitspraak van de Raad van State van donderdag 18 september, in een hoger beroep dat was aangespannen door de familie Van Lierop, een van de bedrijven die deel uitmaken van het proces.

Van Lierop ging in beroep tegen het eerdere rechterlijke oordeel dat de provincie een nieuw besluit moet nemen over passende maatregelen die de stikstofdepositie substantieel omlaag moeten brengen. De pluimveehouder vroeg aan de voorzieningenrechter om deze uitspraak tijdelijk op te schorten.

De Raad van State gaat hier echter niet in mee. De onzekerheid voor de veehouders is volgens de raad immers niet alleen ontstaan door de eerdere uitspraak van de rechtbank, maar door de situatie in de omgeving. Op grond van wetgeving en beleid is er immers al een verplichting tot maatregelen. Pas als de provincie maatregelen neemt die de veehouderij raken, kunnen Van Lierop en andere boeren bezwaar maken tegen dat nieuwe besluit.

Nog geen antwoorden van provincie Noord-Brabant

De rechtbank Oost-Brabant droeg de partijen dit voorjaar op om met elkaar om tafel te gaan. Provincie Noord-Brabant moet samen met de boeren, te weten acht pluimveehouders en één varkenshouder, en MOB plannen maken om de stikstofdepositie te verminderen. De eerste gespreksronde vond in augustus plaats. De provincie moest bij het schrijven van dit artikel nog een datum plannen voor de tweede ronde.

Verder wil de provincie niet reageren op vragen van Nieuwe Oogst over de ontwikkelingen in deze zaak. Reden is dat de Brabantse BBB-fractie recent soortgelijke vragen aan het college van Gedeputeerde Staten heeft gesteld. Het college wil eerst die vragen beantwoorden, voordat ze ingaat op vragen van journalisten.

Het Brabantse provinciebestuur zei eerder dit jaar goed te begrijpen in welke onzekerheid veel veehouders al geruime tijd verkeren. Gedeputeerde Staten wijzen naar de landelijke overheid die over de brug moet komen met een nieuwe stikstofaanpak.