Minder kans op ziekteoverdracht bij minder, maar grotere bedrijven

De workshop Bedrijfsdichtheid en verspreiding van ziekteverwekkers tussen veehouderijen werd gegeven door onderzoeker Thomas Hagenaars van Wageningen Bioveterinary Research. Hij werkte mee aan het rapport Preventie van efficiënte transmissie van zoönotische ziektekiemen tussen veehouderijbedrijven.

Uitgangspunt voor het rapport zijn meerdere uitbraken van zoönosen, zoals de vogelgriep in 2003, Q-koorts in 2007-2009 en corona in 2020. Ook keken de onderzoekers naar de besmettelijke dierziekten klassieke varkenspest van 1997-1998, mond-en-klauwzeer van 2001 en blauwtong van 2006-2007.

Data

De studie van de ziektes leverde een stroom aan data op over verspreiding van de ziekten, ligging van bedrijven en bedrijfsomvang. Op basis daarvan maakten de onderzoekers voor een paar ziekten modellen waarmee de verspreiding is te voorspellen.

Afstand tussen bedrijven

Het blijkt dan dat de kans dat een besmet bedrijf één of meer andere bedrijven besmet samenhangt met vooral de afstand tussen de bedrijven en minder met het aantal dieren per bedrijf. Dat besmettingsrisico wordt uitgedrukt in de tussenbedrijfstransmissiefactor, de RH-waarde, waarbij h staat voor 'herd' ofwel kudde. Bij een Rh-waarde van 1 besmet een getroffen bedrijf één ander bedrijf. Bij een waarde onder de 1 dooft een ziekte geleidelijk uit.

Voor vogelgriep is berekend hoe hoog het besmettingsrisico was in 2022. Daarbij is er in de Gelderse Vallei, net als in 2003, nog steeds een grote kans dat één besmet bedrijf een of meer andere bedrijven besmet. Dat komt omdat er veel bedrijven op korte afstand van elkaar liggen.

In de regio De Peel is Rh-waarde onder de 1 gedaald. Dus de kans op grootschalige overdracht tussen bedrijven is daar nu klein volgens het model. Dat was in 2003 nog niet zo. In De Peel zijn, net als op veel andere plekken, de bedrijven gegroeid in omvang maar zijn er ook minder bedrijven gekomen.

Klassieke varkenspest

Voor klassieke varkenspest is er volgens de modellen in meerdere gebieden in Noord-Brabant en Limburg nog een hoog risico op verspreiding tussen bedrijven. Toch zijn er ook daar in de afgelopen 25 jaar wel minder en grotere bedrijven gekomen. Uit de modellen blijkt dat schaalvergroting het verspreidingsrisico van varkenspest minder snel verlaagt dan voor vogelgriep.

Voor Afrikaanse varkenspest zijn er geen historische data beschikbaar. De kans dat er verspreiding van deze ziekte tussen bedrijven plaatsvindt, is in dezelfde gebieden in Noord-Brabant aanwezig. Daarnaast speelt bij deze besmettelijke ziekte dat wilde zwijnen ermee besmet kunnen zijn. Die zorgen ook voor verspreiding van de besmetting.

Verspreiding blauwtong

Het risico op verspreiding van blauwtong tussen bedrijven is een lastiger in een model te vatten. De ziekte wordt verspreid door knutten die over korte afstand van bedrijf naar bedrijf kunnen gaan. Maar misschien verplaatsen de knutten zich met wind ook over grotere afstanden.

Daarnaast geldt er bij blauwtong geen transportverbod, zoals bij varkenspest en vogelgriep. Knutten kunnen daardoor meeliften met getransporteerde dieren en ook in lege veewagens. Zo verspreidt blauwtong zich ook over grotere afstanden.