‘Met overal tegenaan schoppen, help je dier en veehouder niet’

Meijboom zet zich in voor een brede, verbindende dialoog die onderbouwd is met wetenschappelijke inzichten en leidt tot consensus. Hij werd in juni 2023 benoemd tot hoogleraar, maar op 7 mei aanvaarde hij die functie officieel.

Dierwaardige veehouderij niet toekomstbestendig zonder innovatie in markt en economie

Zoals dat gaat in universitaire kringen deed hij dat met een inaugurele rede. Die kreeg van Meijboom de titel 'Dier - duurzaam - doordacht' mee. Die drie woorden lopen als een rode draad door het werk van de hoogleraar Sustainable Animal Stewardship.

Het dier staat centraal en Meijbooms vertrekpunt is verwondering. Kijken naar dieren vanuit betrokkenheid en nieuwsgierigheid. Zijn streven is een diergerichte aanpak voor de toekomst.

'Je kunt wel overal tegenaan schoppen en zeggen wat er niet goed is, maar daarmee help je het dier en de veehouder niet verder mee', vindt Meijboom. 'Door het gesprek aan te gaan en de stip op de horizon op tien tot vijftien jaar te zetten, laat je mensen meedenken over veranderingen waar ze vaak zelf nog invloed op hebben.'

Als je met verwondering kijkt naar een dier, leidt dat dan niet juist tot vermenselijking?

'Dat zou kunnen, maar de uitdaging is juist om vanuit die verwondering het waardevolle en de eigenheid van een dier centraal te stellen. Haal een streep door je eigen perceptie en leer denken voor het dier. Ik stel frames ter discussie.

'Bijvoorbeeld dat het voor koeien buiten altijd beter is. In de zon naar buiten is niet ideaal. De koe heeft liever 19 graden en bewolkt weer. Daar komt keuzevrijheid om de hoek kijken. De reden om koeien weidegang te bieden moet liggen in het belang van het dier, zoals klauwgezondheid. Wat we doen met dieren moet passen bij het specifieke gedrag en recht doen aan de belangen van het dier.'

Dat gebeurt nu te weinig?

'We instrumentaliseren dieren en dichten ze menselijke eigenschappen toe. Bij instrumentaliseren denk ik bijvoorbeeld aan fokken op uiterlijke kenmerken of kilo's melk. Het dier zelf verdwijnt naar de achtergrond.

'Wanneer je een dier gelijk stelt aan een mens, versmal je mens en dier tot een proces. Zet het dier nu eens centraal. Verwonder je over de unieke eigenschappen die het heeft: het ruikvermogen van een hond, het verteringsapparaat van een koe of het aanpassingsvermogen van een rat. Kijk je op die manier naar dieren dan neem je in je afwegingen sneller, en op een zorgvuldiger manier, de belangen van een dier mee.'

Is daar niet al volop aandacht voor in het onderzoek naar een meer dierwaardige veehouderij?

'Jawel, en we weten al veel, maar hebben ook de neiging om naar postzegeltjes te kijken. Deelonderwerpen waar we op inzoomen. Maar dwarsverbanden of het integrale plaatje hebben we niet in beeld. De uitdaging zit in het bij elkaar brengen van puzzelstukjes en kijken naar wat er nog mist.

'We weten bijvoorbeeld nog steeds niet hoe het ideale stalsysteem eruit ziet om varkens met intacte staarten te kunnen houden. Mastitis is ook nog steeds een relevant vraagstuk.

'Hoe maken we daar de stap van een structureel probleem naar iets dat nog maar incidenteel voorkomt? Je wilt een preventieve aanpak waarmee je gezondheids- en welzijnsproblemen voorkomt, maar voor zo'n aanpak bestaat nog geen marktmodel.'

Het marktmodel is ook een knelpunt als het gaat om het Convenant dierwaardige veehouderij.

'Op basis van de zes leidende principes – randvoorwaarden voor een dierwaardige veehouderij – die de Raad voor Dieraangelegenheden heeft geformuleerd, zijn we heel erg bezig met innovaties aan de kant van hoe we dieren houden. Maar zolang we geen innovaties doen in markt en economie is een dierwaardige veehouderij niet toekomstbestendig en gaat die vastlopen.

'Proberen we een dierwaardige veehouderij door de oude marktmal te drukken, dan betalen dieren en veehouders de rekening. Enkele echte voorlopers uitgezonderd. Daarom ook dat wij vanuit het Centre Sustainable Animal Stewardship (CenSAS) de dialoog over verschillende thema's breed aanvliegen.'

Wat doet CenSAS precies?

'Wil je echt toe naar een dierwaardige veehouderij richting 2040, dan red je dat met alleen dierwetenschappers niet. CenSAS organiseert rondetafelgesprekken waarbij mensen uit uiteenlopende vakgebieden aanschuiven. Denk aan specialisten uit de ethiek, economie, innovatiewetenschappen en het juridische werkveld.

'We proberen elkaar scherp te krijgen en onderzoeken waar perspectieven zitten, zodat dierwaardige veehouderij meer handen en voeten krijgt. We willen daarover ook gesprekken met burgers voeren. Een dierwaardige veehouderij moet ook een veehouderijwaardige dierhouderij zijn.'

Wat kunnen veehouders zelf doen?

'Veehouders weten zelf vaak heel goed waarom dieren waardevol voor hen zijn. Sta daar eens wat vaker bij stil en zorg voor een inhoudelijk positief verhaal, waarin je ook je dilemma's deelt. Criticasters willen ons wel eens anders doen geloven, maar er zijn maar weinig veehouders die dieren alleen voor het geld houden.

'Veehouders moeten in hun dagelijks werk continu afwegingen maken en soms lopen ze daarbij tegen grenzen aan. Weten ze ook even niet hoe het verder moet en dat gevoel vinden zij niet fijn. Maar de vraag is of zij wel alleen verantwoordelijk zijn voor de dilemma's waarvoor ze staan.

'Door dilemma's te delen, wordt het ook mogelijk om vooruit te komen. Een organisatie als Dierenbescherming bijvoorbeeld is niet alleen kritisch, maar pakt de handschoen ook mee op. Dat is in mijn beleving de kracht van Nederland: met elkaar houden we het proces in beweging en versterken het. Polarisatie helpt dier en mens niet verder.'