Dirk-Siert Schoonman: 'Je bent overgeleverd aan het klimaat'

Schoonman is dijkgraaf van waterschap Drents Overijsselse Delta en bestuurslid bij de Unie van Waterschappen, waar hij onder meer de dossiers klimaat en watersysteem onder zijn hoede heeft. Hij is blij met het regeerakkoord, waarin water en bodem sturend zijn bij te maken ruimtelijke afwegingen. Maar er is nog genoeg werk aan de winkel, benadrukt Schoonman.

Een ander stikstofmodel kan anders uitpakken, maar het probleem gaat er niet mee weg

Dirk-Siert Schoonman, bestuurslid Unie van Waterschappen

Is het gevoel van urgentie over extreem weer er nog na de afgelopen natte zomer en winter?

'Drie jaar geleden waren de media niet te porren om over droogte te praten, maar nu is Nederland zich meer bewust geworden van het belang van een goede waterbalans. Ons land is nooit af. Daarom moeten we bij ruimtelijke ontwikkeling vooruitdenken en rekening houden met de versnelling van de klimaatverandering. De manier waarop we ons land in het verleden hebben ingericht, is niet meer opgewassen tegen extreem weer.

'Netto valt er meer regen dan vroeger, maar de extremen nemen toe. Droogte kan genadeloos toeslaan. De afgelopen winter heeft voor herstel gezorgd na de droge jaren ervoor, maar na de droge periode in het voorjaar is dat voordeel vrijwel weer weg.'

Hoe ver zijn we gevorderd met de droogteaanpak?

'De landbouwsector weet hoe het werkt. Die kent als geen ander de overlast van water of problemen door droogte. Bij burgers duurt het wat langer. Maar door schade aan de natuur, de aandacht voor drinkwater en funderingsschade worden zij wel steeds meer geconfronteerd met droogte en extreem weer. Als waterschappen zijn we ook veel met de steden bezig. Zo stimuleren we vergroening door verstening te bestrijden ter voorkoming van hittestress.'

Hoe matcht de droogteaanpak met de stikstofopgave die er ligt?

'Het is niet alleen de stikstofopgave. Ik heb zorgen over de vele opgaven die we hebben. Woningbouw, de energietransitie, alles vraagt ruimte. Daarom ben ik bij met de rol van water en bodem in het regeerakkoord. Bij alle opgaven waar nu aan wordt gewerkt, worden water en bodem meegenomen in de afwegingen. Er moet worden nagedacht over wat je waar doet.

'Dat geldt ook voor de landbouwsector. Teelten zijn ooit bewust gekozen op plekken waar de watervoorziening juist was. De sector moet nadenken of dat nog steeds zo is en kritisch kijken of gewassen nog op de juiste plekken worden verbouwd.'

Maar wat kan de stikstofaanpak betekenen voor de droogteaanpak?

'Vanuit de stikstofaanpak wordt nu voor een enorme snelheid gezorgd in de inrichting van Nederland. Het is een moeilijk dossier, waarin keuzes worden gemaakt die gaan over locaties van boeren. Maar het is ook een kans om opgaven te verbinden. Mijn grootste angst is dat we nu stikstof aanpakken en daarna tegen de volgende crisis aanlopen. Het kan niet zo zijn dat we boeren gaan uitkopen en dat daarna de natuur nog steeds niet is geholpen.

'Gelukkig ligt er ook een budget van 800 miljoen euro voor maatregelen voor de Kaderrichtlijn Water. Het is essentieel dat we daarmee aan de slag gaan. Dat is een forse opgave. Maar het is moeilijk. Er zijn acht ministeries betrokken bij de ruimtelijke ordening. Laten we zorgen dat de basis op orde is. Van daaruit moet je redeneren. Uiteindelijk moeten er, ook voor de landbouwsector, lastige keuzes worden gemaakt.'

Welke rol spelen de waterschappen hierin?

'Wij moeten zorgen dat de juiste belangen worden ingebracht. Waterschappen hebben kennis en kunde in de gebieden en weten wat waar kan. In het verleden kregen we daar onvoldoende gelegenheid voor. Met het nieuwe regeerakkoord is dat anders. Zo intensiveert bijvoorbeeld het contact met de gemeenten. Samen zijn we aan de slag gegaan in de omgevingsvisies. Ook in de processen voor de gebiedsgerichte aanpak zitten waterschappen aan tafel.

'Het zijn de waterschappen die in gebiedsprocessen de kunst verstaan om de situatie voor agrarische bedrijven te verbeteren, bijvoorbeeld met kavelruil.'

Het is maar de vraag of de landbouwsector aan tafel blijft.

'Ik hoop van wel, ondanks het zand dat in de raderen is gestrooid en de twijfel die er is over rekenmodellen en monitoring. Een ander stikstofmodel zou misschien anders uitpakken, maar het stikstofprobleem gaat er niet mee weg. Nederland zit op veel terreinen op slot. Dat duldt geen uitstel. Als je mee wilt doen, dan moet je aansluiten.'

Hoe zou u de relatie tussen de landbouwsector en waterschappen omschrijven?

'De landbouwsector is altijd kritisch op de belastingtarieven. Met de opgaven die er liggen, blijft een continue investering nodig. Dat betekent dat de tarieven onder druk blijven staan.

'Boeren moeten ook blij zijn met de waterschappen. Het is een overheid waar ze een goede invloed hebben. We hebben elkaar hard nodig. Boeren beheren 60 procent van ons grondgebied. Het is een kwestie van geven en nemen.'

Hoe ziet de toekomst voor ons waterbeheer eruit?

'Willen we waterbeheer betaalbaar houden, dan moeten we hoosbuien en droogte ook accepteren. Je kunt veel maatregelen nemen, maar ergens ben je een keer overgeleverd aan het klimaat.

'Daarnaast wordt het belang van een goede, robuuste bodem steeds prominenter. De bodem is ook een van de belangrijkste dingen waar boeren zelf aan de knoppen kunnen draaien. Ik daag boeren uit om hun eigen voordeel te ontdekken van een goede bodem.'