Broers focussen op virusresistente bol

'Van jongs af aan vond ik bollen hartstikke mooi', zegt de 38-jarige Jeffrey van Woesik, samen met zijn 35-jarige broer Roy eigenaar van Van Woesik Veredeling in het Noord-Hollandse Breezand. 'Al op mijn 14de ging ik tulpen keuren en in 2000 ben ik begonnen met veredeling op de bollenkwekerij van onze ouders.'

Daarbij heeft Van Woesik zich vanaf het begin toegelegd op de veredeling van tulpen die resistent zijn tegen veelvoorkomende virussen. Denk aan het door bladluizen overgedragen tulpenmozaïekvirus TBV en het tulpenvirus X, dat door mijten wordt overgedragen. 'Daardoor zijn bespuitingen niet meer nodig, wat bijdraagt aan een duurzame bollenteelt', zegt Roy van Woesik.

Voor het veredelen van bolgewassen is een lange adem nodig, hebben de broers gemerkt. 'Een kruising heeft vier jaar nodig om tot bloei te komen', legt Jeffrey van Woesik uit. 'Daarna selecteer je één bol om mee verder te gaan. Als deze de positieve eigenschappen heeft waar je naar op zoek bent, duurt het nog eens vijftien jaar voordat je een hectare vol hebt staan. In totaal ben je dus wel zo'n twintig jaar bezig voordat je iets op de markt kunt brengen.'

De broers hebben daarom een betaalde baan naast hun veredelingsbedrijf. Roy van Woesik is acht jaar geleden een eigen administratiekantoor begonnen, na acht jaar bij een accountantskantoor te hebben gewerkt.

Jeffrey van Woesik werkt nog in deeltijd bij lelieveredelingsbedrijf Mak Breeding. 'Daar heb ik veel geleerd over veredeling. Omdat het mijn interesse heeft, kon ik dat gemakkelijk onthouden. Ik heb ook veel gelezen, onder andere publicaties van Wageningen University & Research.' Hij legt uit dat de basis voor de veredeling van virusresistente tulpen ligt bij de wilde fosterianatulp, waarvan sommige varianten resistent zijn tegen virussen.

Door deze tulp te kruisen met de gesnerianatulp, een broeibare soort, is het mogelijk nieuwe cultivars te ontwikkelen die zowel resistent zijn tegen TBV als geschikt om te broeien. Daarnaast zoeken de broers naar bollen die mooi gekleurde of gevormde bloemen opleveren en niet gevoelig zijn voor schimmels als fusarium.

Het tweetal heeft inmiddels de nodige ervaring opgedaan. Ze hebben, nadat kruisingen uit het begin van hun resistentieprogramma vooral tulpen met rode tinten opleverden, allerlei andere kleuren ontwikkeld. Om de resistentie van de cultivars te testen, besmetten ze hun bollen met virussen, waarbij de zieke afvallen.

Het opkweken van nieuwe soorten besteden de broers uit aan andere kwekers in de buurt. 'Als we van een veelbelovende cultivar ongeveer 10 kilo bollen hebben opgekweekt, betaalt een kweker een klein bedrag om deze te mogen doortelen', schetst Roy van Woesik. 'Als dat succesvol verloopt, vragen wij kwekersrecht aan, verkopen we het materiaal en delen we de opbrengst met de kweker. Zo is het voor beide partijen aantrekkelijk.'

Door op deze manier te werken, kunnen de broers de omvang van hun bedrijf beperkt houden en hun tijd besteden aan het veredelingswerk. 'We hebben vier bedjes van in totaal 120 roe, dat is ongeveer 1,5 bij 10 meter. En dat gaat goed', zegt Jeffrey van Woesik. 'Vanaf eind juni zijn we bezig met de oogst en helpen we onze moeder en tantes bij het schoonmaken en pellen. Daarna wegen we de bollen en leveren we ze af bij de kwekers.'

De ondernemers hebben tot nu toe op dertig soorten kwekersrecht, waarvan twintig tulpen, vier krokussen, drie alliums en drie muscari's. Het laatste bolgewas heeft als voordeel dat de vermeerdering via weefselkweek sneller kan plaatsvinden dan bij tulpen, waarbij dat nog niet mogelijk is.

Steeds minder toegelaten middelen

'Ons doel is dat er in de toekomst op minimaal 100 hectare bolgewassen groeien waar wij kwekersrecht op hebben', zegt Roy van Woesik. 'De stand is nu 11,5 hectare, dus we zijn er nog lang niet, maar het gaat hard. Omdat het aantal toegelaten gewasbeschermingsmiddelen snel afneemt, zien we enorme kansen voor onze virusresistente bolgewassen.'

Van Woesik ziet wel dat onvoorspelbare gebeurtenissen als de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne invloed hebben op de prijs van bloemen. Maar dat weerhoudt hem en zijn broer er niet van optimistisch te blijven.

Dat grote veredelingsbedrijven die veel meer geld, kennis en middelen ter beschikking hebben ook resistente rassen van bolgewassen op de markt willen brengen, zien de jonge ondernemers niet als een bedreiging. 'Binnen nu en dertig jaar komt er een omslag naar een duurzamere teelt', voorspelt Jeffrey van Woesik. 'Op een totaal van zo'n 12.500 hectare tulpenteelt in Nederland is ruimte genoeg voor meerdere partijen. En onze voorsprong zullen ze niet snel inhalen.'