Mengsel gras-klaver past binnen kringlooplandbouw

Biologische akkerbouwers en veehouders werken vaak samen als koppelbedrijven. Het akkerbouwbedrijf verbouwt éénjarige gras-klaver als voer voor de melkveehouderij in ruil voor bijvoorbeeld mest.

Dat sluit mooi aan bij de transitie naar kringlooplandbouw, waarin kringlopen zoveel mogelijk worden gesloten op regionaal niveau. Bovendien is de teelt van grasklaver een goed voorbeeld van het gebruik van functionele biodiversiteit in de natuurinclusieve landbouw.

Voordelen

In een éénjarige proef op de Broekemahoeve in Lelystad is onderzocht wat de voordelen van verschillende grassen (Engels/Italiaans raaigras en witte/rode klaver) in mengsels en monoculturen zijn voor het akkerbouwbedrijf, de melkveehouderij en de biodiversiteit.

Tien verschillende monoculturen en mengsels zijn in september 2015 ingezaaid in drie herhalingen op veldjes van 3,2 bij 2 meter. Gedurende 2016 zijn er verschillende boven- en ondergrondse waarnemingen gedaan. De veldjes zijn niet bemest.

Opbrengst

De grasopbrengst van de (onbemeste) monoculturen varieerde van 6,6 ton droge stof per hectare per jaar voor Engels raaigras tot 12,5 ton droge stof voor rode klaver. De opbrengst van de grasklavermengsels was gemiddeld 13,8 ton droge stof en dus duidelijk hoger dan de monoculturen.

Deze meeropbrengst is toe te wijden aan de symbiotische stikstofbinding die plaatsvindt in de wortelknolletjes van klaver. Deze N-binding kan wel oplopen tot 380 kilo N per hectare per jaar. Hierdoor was ook de N-concentratie van de klavers beduidend hoger dan van de grassen.

Verteerbaarheid

In de mengsels met Italiaans raaigras werd het klaveraandeel onderdrukt, waardoor de N-concentratie en ook de N-opbrengst minder hoog uitviel dan voor de mengsels zonder Italiaans raaigras. De verteerbaarheid was het hoogst voor witte klaver, maar de opbrengst van de verteerbare droge stof vertoonde hetzelfde patroon als de droge stofopbrengst.

Zowel de grassen (vooral Italiaans raaigras) als de mengsels lieten een goede onderdrukking van het onkruid zien. De mengsels met Engels raaigras hadden de beste bodemstructuur, gezien het percentage kruimels in de laag 0 tot 25 centimeter. En de doorworteling van de bodem was het beste voor zowel de grassen als de mengsels.

Akkerbouwrotatie

De N-mineraal in de bodem is belangrijk voor het volgende gewas in de akkerbouwrotatie. Deze was het hoogste voor de klavers, gevolgd door de mengsels. Er was een direct verband tussen het aandeel klaver en de N-mineraal in de bodem.

In het bijzonder witte klaver had een positief effect op het bodemleven en het aantal regenwormen. Ook de mengsels met een hoog klaveraandeel deden het goed. Het klaveraandeel zelf is een belangrijke factor voor biodiversiteit, aangezien bloeiende klaver aantrekkelijk is voor bijen en andere insecten. Hiermee speelt klaver een belangrijke rol voor zowel insecten- en bestuiverpopulaties als ook een voedselbron voor vogels.

Zware snedes

Vooral in het voorjaar wordt de overlevingskans van boerenlandvogelkuikens negatief beïnvloed door zware snedes. De kuikens kunnen zich moeizaam voortbewegen door te hoog gras en het kost dus veel energie en tijd om te fourageren. Dat maakt de hoge drogestofopbrengst in het voorjaar van mengsels met Italiaans raaigras dus minder aantrekkelijk voor boerenlandvogels.

Deze proef laat zien dat de mengselkeuze een belangrijk effect heeft op de verschillende bovengrondse en ondergrondse diensten van grasklavermengsels. Als er rekening wordt gehouden met de voordelen voor de melkveehouderij, het akkerbouwbedrijf en de biodiversiteit komt het mengsel met 30 kilo Engels raaigras, 5 kilo rode klaver en 3 kilo witte klaver als beste uit de bus.