Ongewenste loodsen in Zuid-Limburg

Burgers, natuurorganisaties en lokale politici zetten zich af tegen de bouw van 'gigantische aardappelschuren' in het Zuid-Limburgse heuvellandschap. Hiermee lijkt de discussie over de megastal in de veehouderij over te slaan op de akkerbouw.

Erkens windt er geen doekjes om. Volgens hem is de Brabantse megastallendiscussie overgewaaid naar het zuidelijkste puntje van Nederland. 'Terwijl we hier vooral akkerbouw, melkveehouderijen en wat fruitteelt hebben.'

Bewaarloods

Erkens zegt dat vijf akkerbouwers een bewaarloods willen bouwen of al hebben geplaatst. Hij mengde zich persoonlijk in de discussie met een ingezonden brief in Dagblad De Limburger. Zijn betoog riep dit voorjaar veel reacties op, vooral vanuit de natuur- en milieubeweging.

Ook gedeputeerde Hans Teunissen (D66) mengde zich in het debat: 'Zuid-Limburg is een stukje Nederland met ongekende kwaliteiten. Als we het landschap ruïneren, dan weten we ook dat de toeristen wegblijven.'

Landschappelijk inpassen

Melkveehouder en akkerbouwer Erkens redeneert anders. 'Zuid-Limburg dankt juist zijn cultuurlandschap aan de boeren, die veel verschillende gewassen telen. Daarnaast vind ik dat elk bedrijfsgebouw landschappelijk in te passen is; of verscholen achter groen of deels verdiept of op een plek buiten de voornaamste zichtlijnen in het landschap.'

Erkens wil vanaf zijn boerderij, aan de rand van Heerlen, graag zijn betoog aan de praktijk toetsen. Het wordt een autorit langs dorpen als Voerendaal en Valkenburg, over plateaus die de lucht in torenen en langs smalle kronkelige weggetjes weer naar beneden. Onderweg zigzaggen fietsers over de weg, twijfelend over de toeristische routes. Grote landbouwcombinaties wurmen zich door piepkleine dorpskernen.

Toekomstbestendig

De LLTB-bestuurder vertelt hoe akkerbouwers hun bedrijf toekomstbestendig willen maken en uitbreiden. 'Een grotere opbrengst vraagt om grotere bedrijfsgebouwen.'

Thuis vist Erkens een stapel boekwerken uit de kast. Zoals Het Handvat Kernkwaliteiten Nationaal Landschap Zuid-Limburg en het eindrapport van het project 'Modern boeren op oude hoeves'. Van de zes ingediende projectplannen is uiteindelijk niets gerealiseerd.

Kwestie van geld

'Vooral een kwestie van geld', zegt de LLTB-bestuurder. 'Een aantal boeren kon door tegenvallende opbrengsten geen grote investeringen doen. Daarnaast blijft de grote vraag: wie betaalt de extra kosten voor het mooi inpassen van agrarische bebouwing?'

'Als we als maatschappij landschappelijk ingepaste bedrijven willen, mag de maatschappij daar best een bijdrage aan leveren', vindt ook Bert Vergoossen, beleidsmedewerker bij de LLTB. Hij is veel in overleg met gemeentes en de provincie. 'We organiseren ook excursies naar boerenbedrijven, zodat iedereen kan zien hoe een hedendaags boerenbedrijf werkt en wat voor gebouwen daarbij horen.'

Handvat Kernkwaliteiten

Het Handvat Kernkwaliteiten Nationaal Landschap Zuid-Limburg, een interactief programma met informatie over de omgeving, geeft richting. 'Is mijn locatie een beekdal of niet, welke zichtlijnen zijn belangrijk voor de beleving van het landschap?' illustreert de beleidsmedewerker.

In Zuid-Limburg is de 'vijfde gevel' een begrip. 'Dat is het dak van het gebouw dat je goed ziet, als je het dal inkijkt. Het dak wil je ook inpassen', zegt Vergoossen.

Kwetsbaar

De LLTB-beleidsmedewerker benadrukt dat het kleinschalige heuvellandschap in Limburg kwetsbaar is. Maar het Limburgse pleidooi voor verhuizing naar bedrijventerreinen gaat hem een stap te ver. 'Sowieso is de grond daar duurder en komt er voor een akkerbouwer extra logistiek bij kijken. Idealer is dat alle betrokken partijen gezamenlijk een oplossing vinden voor de bouw op de agrarische locatie.'

Alle maatschappelijk betrokken partijen hebben gekozen voor een nieuwe werkwijze, in casusteams. In plaats van boeren die met een kant-en-klaar plan naar de gemeente gaan, voeren verschillende belanghebbenden vroegtijdig met elkaar een gesprek over de wensen en mogelijkheden in het desbetreffende gebied. 'Dit is best een lastig proces, want iedereen, zowel boeren als ambtenaren, zit in een nieuwe rol.'

Weerstand

Hoe uitgebreid het vooroverleg ook is, de praktijk blijkt weerbarstig, schetst Vergoossen. 'Ik ken het voorbeeld dat bewoners eerst instemden en vervolgens geen rekening hadden gehouden met de extra verkeersbewegingen via een andere route. Dan roept zo'n gebouw uiteindelijk toch weerstand op.'